علل و عوامل افت تحصیلی در درس ریاضی مدارس ابتدایی

امروزه نقش و اهمیت تکنولوژی آموزشی در بهبود کیفیت آموزش در مدارس امری غیر قابل انکار است پیشرفتهای روز افزون بشر در دست یابی به تکنولوژی مدرن از یکسو نیازهای پیچیده انسان امروز از سوی دیگر ضرورت تجدید نطر در روشهای سنتی تعلیم و تربیت را بیش از هر زمان دیگر به ما گوشزد می کند.

بی شک مدرسه ی دیروز دیگر نمی تواند جوابگوی سیل نیازهای پیچیده ی انسان امروز در زمینه های مختلف علمی، فنی، اجتماعی و فرهنگی باشند در سیستم سنتی به کودک همچون فردی کامل نگریسته می شد که مجبور بود به گفتار معلم گوش دهد و به کسب معلومات بپردازد بی آنکه علایق و استعداد هایش شناخته شود و حتی ویژگیهای سنی او مورد توجه قرار گیرد، مدرسه محلی بود برای انباشتن حافظه ی کودک از معلومات بدون در نظر داشتن هدفی مشخص و حرکت در استای آن هدف پس یکی از علل افت، سنتی کارکردن معلم در کلاسهای می باشد.

ریاضیات یکی از کلیدهای اصلی در ک جهان محسوب می شود گالیله می گوید «طبیعت با زبان ریاضیات سخن می گوید.» پیاژه روان شناسی بزرگ سوئیسی، نشان داد که کودکان در مراحل مختلف رشد جسمی و روانی قادر به یادگیری سطح خاصی از دانش می باشند و علوم جدید یادگیری براین نکته تاکید دارند که یادگیری می باید براساس موفقیعت های موضی و احساس رضایت از روند یادگیری استوار باشد.

پیاژه معتقد است که هر گاه مطلبی را به کودک یاد می دهیم، لذت اکتشاف آن را از وی دریغ می کنیم. لیکن ما نمی توانیم صبر کنیم تا همه ی یکودکان و دانش آموزان ما مطالب کتابهای درسی خود را کشف کنند و ما مجبوریم حجم زیادی از مطالب کتاب را به آنان آموزش دهیم و این کا رفرصت اندکی را برای ما و دانش آموزان مان باقی می گذارد.

به همین دلیل شاید بزرگترین وظیفه‌ی ما آنست که احساس، مطلوبی از ریاضیات با هر درس دیگ را در دانش آموزان برانگیزیم به گونه‌ای عمل کنیم که دانش آموز احساس کند موضوع مورد بحث را خود کشف کرده است.

از عوامل دیگر افت آشنایی نداشتن معلم و عدم تسلط کامل برمطالب ومفاهیم کتاب و روشهای تدریس است دیگری عدم شناخت و آگاهی وعمل به مهارتهای معلمی عدم استفاده از وسایل وامکانات آموزشی در امر تدریس، عدم شناخت و دانش آموزان و روانشناسی تربیتی و روان شناسی تدریس ویادگیری.

موضوع دیگر، روش قاعده گویی، تدریس خشک، توضیح دادن و سخنرانی کردن معلم است.

آموزشی ریاضی ما در حال حاضر دچار یک بحران است به این معنی که نظم سنتی آموزش ریاضی بهم ریخته ولی جای آنرا نظم جدیدی نگرفته است ما در زمینه‌ی مدرن کردن آموزش بخصوص در ریاضی پایه پای جهان حرکت کرده‌ایم.

مسئله‌ی مهم دیگری که درابتدائی وجود دارد این است که ما نگاه اقراق آمیزی به این درس درمیان دروس دیگر داریم. درنتیجه برنامه ریز ریاضی می‌نشیند برای خودش کار می‌کند و به درسهای دیگری کار ندارد درحالیکه هر درسی باید درمیان مجموعه دروس معنا پیدا کند.

پس چون نگاه تلفیقی به برنامه نداریم یا کمترداریم، با بازنگری برنامه‌ها هم نمی‌توانیم مشکل را حل کنیم چه بسا به مشکل افزوده شود مشکل دیگر مشکل ارزیابی است دانش آموزان امتحان را بعنوان وسیله تهدید کننده یادگیری می‌دانند که منجر به اضطراب امتحان در دانش آموزان می‌شود اغلب سوالات فرایندهای عالی ذهن مانند درک و فهم ما به کار بستن، تجربه و تحلیل وترکیب و ارزشیابی را مورد سنجش قرار نمی‌دهند اجرای این روشهای غلط ارزشیابی چیزی جزافت کمی و کیفی تحصیلی را بدنبال ندارد.

واقعیت این است که برنامه های تربیت معلم کهنه است امروز دنیا در مسئله تربیت معلم به سمت «افزایش دانش حرفه‌ای» معلم ها پیش می‌رود یعنی آن چیزیکه درایران جایش به دشت خالی است.

دانش حرفه‌ای گوهری استکه معلم را معلم می‌کند بحثی که چند سال پیش به عنوان «معلم پژوهنده» مطرح شد هدف اساسی‌اش افزایش دانش حرفه‌ای معلم بود ولی از مسیرش منحرف شد وتبدیل شد به معلم ابزارساز معلم مقاله نویس، معلم نمونه وغیره.

آنجایی که بچه ها باید از ریاضی در زندگی واقعی‌شان استفاده کنند تا توانند واین یعنی افت آموزشی، در واقع درحال حاضر نه آگاهانه بلکه ناخود آگاه، بچه ها را از ریاضی می‌ترسانیم. آنا سیر پینکا، یکی از آموزشگران معروف ریاضی می‌گوید: «ما به جای آنکه ریاضی را در وازه عبور قرار دهیم، آن را در وازبان کرده‌ایم. ». وقتی بچه‌ها می‌خواهند بازی کنند مادرشان به آنها می‌گوید مگر تو فردا امتحان ریاضی نداری، حالا چه وقت بازی کردن است.

درمدرسه ‌هم، هنر و ورزش که باعث رشد بچه‌ها می‌شوند معمولاً فدای درس ریاضی می‌شود.

امتحانات هم غالباً بدون انعطاف است، مساله‌ی دیگری که در شکست درس ریاضی سهم عمده‌ای دارد تعیین تکلیف زیا،کسل کننده واغلب نامربوط است که کودک از درک و انجام آن عاجز است. بچه‌ها‌ئیکه تلاش می‌کنن تکلیف خود را انجام دهند اغلب یک اشتباه در انجام تکلیف دارند و گاهی ممکنست که یک جمله یا کلمه یا عدد را غلط بنویسند وتکرار آن در ذهنشان ملکه می‌شود که تغییر آن درآینده مشکل بنظر می‌رسد عدم بازنگری وباز خورد معلم از تکالیف بچه‌ها به دلیل عدم وقت و زمان کافی باعث می‌شود که بچه ها تکالیف خود را طولی وارد و هر طور که شد بنویسند و گاهی جملات و کلماتی را در نوشته جا اندازند اگر به همه ضعیف وقوی یک جود و به یک اندازه تکلیف داده شود فاصله دانش آموزان ضعیف از قوی خیلی بیشتر خواهد شد زیرا تکلیف بیشتر باعث افت بیشتر دانش آموزان ضعیف وپیشرفت دانش آموز قوی خواهد شد.

اغلب داشتن وضعیت درسی ضعیف نه به علت کند ذهنی و هوش پایین شاگردان بلکه ناشی از عدم شناخت روشهای صحیح مطالعه ویادگیری وخصوصاً درک صورت مسئله در اثر عدم صحیح خواندن وفهمیدن سئوال می‌باشد.از عوامل دیگر عامل جسمانی می‌باشد. دانش آموزانی که دارای بنیه ضعیف هستند واز سلامت عمومی کامل برخوردار نیستند نمی‌توانند به اندازه کافی کوشش وفعالیت داشته باشند و درنتیجه‌ی بعضی از نقصها ومعلولیتهای بدنی نظیر معلولیتهای بینایی وشنوایی وگیرایی از پیشرفت درسی باز می‌مانند و دچار عقب ماندگی درسی می‌شوند.

سازش نایافتگی رفتاری و اختلالات رفتاری درمیان کودکانی که افت تحصیلی دارند بیشتر از دانش آموزان عادی است ناسازگاریهایی چون پرخاشگری، بیش فعالی، بی قراری، کم رویی، انزوا طلبی، بی توجهی، اضطراب هراس از مدرسه وغیره از عوامل روانی موثر در افت تحصیلی است.

از علل خانوادگی واجتماعی موثر درافت درسی عبارتنداز-

1- شرایط عاطفی وامنیت محیط خانواده

2- شرایط اجتماعی واقتصادی

3- تحصیلات وسطح فرهنگ خانواده

4- تعداد اعضای خانواده

5- ارتباط بین اولیا و مربیان

6- حاکمیت ارزشهای مادی

7- اشتغال مادران

8- طلاق والدین

9- اعتیاد والدین

از عوامل مربوط به مدرسه و معلم وعوامل آموزشگاهی که بر پیشرفت وشکست تاثی به سزایی دارند عبارتند از:

1- روابط معلم و دانش آموز: آموزش بدون ایجاد رابطه معنا ندارد وقتیکه آموزشگاه توانست دانش آموز را جذب خود کند حرفهایش در او اثر می‌گذارد.

2- شرایط آموزشی وامکانات نامطلوب تحصیلی

3- کتابهای درسی و مواد آموزشی نامطلوب (مطالب فولر1967) نشان می‌دهد که هر چه تعداد کتابهایی که در گوشه اتاقهای درس قرار داده می‌شود بیشتر باشد میزان پیشرفت بچه‌ها بیشتر خواهد بود.

4- فضای کلاس و تسهیلات نامناسب مدرسه شامل دمای کلاس- نور- تابلو مناسب – تعداد دانش آموزان وغیره

5- تعویض مکرر معلمان در طول سال تحصیلی

6- عدم مهارت در تدریس و کلاس داری معلمان که قبلاً عنوان شد.

7- ارزشیابی وترس از آن که شرح داده شد.

8- ناهماهنگی برنامه ها وروشهای آموزشی

9- انتظارات مدرسه از دانش آموزان از پیش داوریهای منفی و غلط معلمان برمیزان افت یا شکست درسی او موثر است.

10-شلوغی کلاسهای درسی و دوری مدرسه از خانه.

از عوامل دیگر افت در ریاضی شرایط علمی معلمین است. اطلاعات معلمین تنها محدود کتابهای درسی آن هم مختصری می‌شود.دوره‌های ضمن خدمت در درس ریاضی سالهاست که برگزار نشده و روشهای نوین تدریس دراین درس به معلمان آموزش داده نمی‌شود. ایجاد انگیزه درمعلم، نحوی که بتواند آن را به دانش آموز خود انتقال دهد یکی از نکات بسیارمهم است بعضی علل فردی هستند مثل انگیزه خود دانش آموز، روشهای مطالعه و برنامه ریزی ومرور صحیح علایق واستعدادهای دانش آموز.

راهکارهای عملی برای از بین بردن علل افت در درس ریاضی

*هوش عددی توانایی مادر محاسبه کردن اعداد است بعضی اشتباهاً گمان می‌کنند باید میلیونها عدد را درخاطر نگه دارند اما اعداد از ده مورد بیشتر نیستند 0009و2و1و0 هر عدد دیگر ترکیبی از اینهاست بنابراین باید به بچه ها تفهیم کنیم که همه از این استعداد برخوردارند و کافی است که از این استعداد استفاده کنند کمی فکر کنند ببینند کجا استفاده از اعداد – جمع وتفریق وضرب وتقسیم کردن به فعالیتهای مانند آشپزی، خرید، استفاده از تلویزیون کامپیوتر، رانندگی، برنامه ریزی تعطیلات، ورزش وغیره وغیره کمک می‌کنند.

به فراگیران سود وفواید آموختن ریاضی را بگوئیم

*ستارگان هوش عددی را به بچه ها معرفی کنیم مثلاً: اندرو ویلز، ریاضی دادن دانشگاه کمبریچ توانست باپشتکار وجدیت درغزین یک مسئله 350 سال لانیحل باقی مانده بود، راحل نماید. او برای حل این مسئله 8 هفته زحمت کشید. ترس از *ریاضی را به دوست داشتن درس ریاضی تبدیل کنیم همه ما در اعماق وجودمان اعداد را دوست داریم اعداد به ما پاداش می‌دهند. به ما امکان بازی و سرگرمی و تفریح می‌دهن. همه‌ی ما وقتی یکی از ورزشکاران کشور رکورد جدیدی بدست می‌آورد خوشحال می‌شویم اما اشکال اینجاست که ما را در گذشته بخاطر این عشق به ریاضی جریمه ومجازات کرده‌اند

بچه‌ها باید بدانند که می‌توانند برمهارتهای خود بیفزایند بعضی از بازیهای ذهنی مانند تخته نرد وبریچ برای تقویت توانایی ذهنی ریاضی اثر مطلوب دارند. اسنوکروبازی دارت هم به توانمندی ذهن می‌افزایند.

به دانش آموزان بگوئیم بدانید که شما یک نابغه ریاضی متحرک هستید این توانمندی را در خود تقویت کنید به آنان بگوئیم که با استعدادند درحل مشکلات یادگیری فراگیری می‌تواند از همکاری با تجربه‌ی خود چاره‌جویی ونظرخواهی کرد.

*زمان تدریس این درس در ساعات اولیه صبح موفق تر از ساعات آخر است.

* معلم با بهره گیریی از وسایل کمک آموزشی می تواند توجه دانش آموزان را جلب کند.

به نوع تفکر دانش آموزان بها بدهیم نه فقط به جواب مسئله

*. هنگام تدریس و حل مسئله می توان ا ز بازی و ریاضی و قصه گویی بهره گرفت.

*با طرح آزمونهای عملکردی می توان بسیاری از مفاهیم کلیدی ریاضی را آموزش را فراگیر را درگیر مسئله نمود تا خودش با کمک‌‌‌ افراد گروهش پاسخ را کشف کند واین یادگیری ماندگارتری را در بردارد.

*تمرین های مکرر باعث تثبیت آموخته‌های ولازمه‌ی تداوم یادگیری

وگفته‌اند: العلم وحرف و التکرار الف «علم را باید یکبار فراگیری و هزاربار تکرار کنی»

*انجام محاسبات، خرید و فروش که منجربه رد وبدل کردن پول بین خریدار وفروشنده می شود بصورت بازی ونمایش کاربرد

*آموخته‌های ریاضی در زندگی روزمره را ضرورت می‌بخشد.

البته در دادن تکلیف وتمرین باید نکاتی را در نظر گرفت: تکلیف باید به اندازه باشد- در دادن تکلیف باید تفاوتهای فردی را در نظر گرفت- تکالیف باید هدفدار باشد- هر روز توسط معلم به دقت بازرسی ونقایص آن گوشزد شود- درکلاسهای پایین تر بهتر است تکالیف درحضور معلم ودر کلاس انجام شود.

از راهبردهای حل مسئله در دوره‌ی ابتدائی این است که در مرحله‌ی طراحی نقشه (برای حل مساله) دانش آموزان می‌توانند از راهبردهای متفاوتی استفاده کنند از جمله می‌توان از اجرای نمایشی مساله، رسم شکل، حدس و آزمون والگویابی نام برده درمیان مدل های آموزشی حل مساله مدل پولیا از شهرت ویژه‌ای برخوردار است او چهار مرحله را در ارتباط با فرایند حل مساله معرفی می‌کند که عبارتند از:

1- فهمیدن صورت مساله

2- طراحی نقشه برای حل مساله

3- اجرای نقشه وحل مساله

4- بازگشت به عقب ومروری برتمام مراحلی که طی شده اند.

از دیدگاه پولیا اساسی ترین مضمون در حل مساله، آموزش «چگونگی فکر کردن» به دانش آموزان به ویژه در دوره ابتدائی است.

راه حل دیگر اجتناب از تنبیه شدید مکرر است. یکی از راههای تنبیه خفیف استفاده از روش محروم کردن دانش آموزان است که هم برای مدتی که نباید با دانش آموزان بدرفتار از عبارات تمسخر آمیز و حفارت آمیز در مقابل دیگران استفاده کرد.

پرهیز معلم از پیش داوریهای غیرمنصفانه، اولین گام برای پرهیز از اینگونه موارد آنستکه معلم باید صادقانه به آنچه باور دارد اعتراف کند زیرا اگر آنها را انکار کند نمی‌تواند دانش آموزان خود را از عواقب ناخوشایند آن دور دارد نباید بین فراگیران خود تفاوت قائل شود. اجتناب از روابط وابستگی زا بین شاگرد و معلم، معلم از طریق ارزش دادن به دانش آموزان به خاطر عملکرد مطلوب می‌توانند آنها را در شناسایی عوامل اصلی موفقیت خودیاری کند.

همچنین دانش آموزان باید بیاموزند که شکستهایشان را به عدم تلاش ونه عدم توانایی نسبت دهند.

معلمانی که در نظر دانش آموزان سخت گیرند وتوانایی برقراری سریع نظم در کلاس را دارند و به آنها که مطالب را در بار نخست یادنگرفته‌اند فرصت فراگیری مجدد را می‌دهند در حرفه معلمی خود موفق ترند.

معلمین باید از فنون ومهارتهای یادهی یادگیری آگاهی داشتن مادام درحال مطالعه باشند روانشناسی عمومی ورشد کودک را مطالعه کرده و لحظه‌ای از یادگیری علم جدید و مطلب تازه روی گردان نباشد به تدریس مسلط باشد اشکالات ونقاط ضعف فراگیران را بشناسد و به موقع برطرف سازد. وبا زمان وپیشرفت علوم بردانش خود بیفزاید.

داشتن طرح وبرنامه درسی، که درآن وقت کلاس تقسیم وتنظیم شده باش تا به مسائل مختلف همچون پرسش از درسهای گذشته، بررسی تکالیف، ارزیابی آنان بوسیله امتحانات ناگهانی وغیره رسیدگی شود لازم وضروری است ایجاد انگیزه نسبت به درس ریاضی که با معرفی درس و شناساندن جایگاه آن درس در بین علوم دیگر وتاثیر آن در زندگی این انگیزه وهدف همانطور که گفته شد ایجاد می‌گردد.

شرایط آموزشی و امکانات مطلوب تحصیلی از جمله وجود ضعف در روشهای تدریس وتاکید برمحفوظات، تراکم جمعیت در کلاس – فشردگی برنامه های درسی و دوری از محل سکونت که باعث خشکی فراگیران می شود دهها مسئله دیگر که از علل افت است با بینش ودفت نظر اولیا و مربیات قابل پیش بینی وبرطرف شدن می‌باشد.

درزمینه‌ی فضای کلاس و تسهیلات مدارس ما توجه بیشتر مسئولین را می‌طلبد تا محیطی مناسب وجذاب وشاد برای بچه ها فراهم آید.

انتظارات اولیاء و مربیان باید درحد استعداد هر فرد باشد و با توجه بیجا روحیه فراگیر را خرد نکنند و باعث ایجاد بیماریهای روانی درونی نگردند درعوض آموزگار باید توانایی گوش دادن به گفتار ونظرات همه‌ی دانش آموزان را داشته باشد و امکان انتخاب وابراز وجود را به آنها بدهد. از کارهای دیگری که معلم می‌تواند انجام دهد، تشویق دانش آموزان به برنامه ریزی و پذیرش مسئولیت است تا از این طریق احساس کفایت وتوانمندی درآنها ایجاد شود از عوامل روانی که موجبات افت تحصیلی در دروس ریاضیات بود کمرویی وگوشه گیری را نام بردیم معلمین محترم باید علت اصلی کمرویی را پیدا کند بعنوان مثال معلم می‌تواند با استفاده از دروس دیگر از جمله فارسی ونقاشی و در فعالیتهایی مانند یادداشتهای روزانه نمایش ایفای نقش، جملات ناتمام – قصه گویی وغیره کودک را بهتر بشناسد